Trước đây, chúng ta có thể chỉ nghĩ kén là một vỏ bọc rõ ràng để giúp bảo vệ vật chủ trong thời kỳ nó yếu ớt nhất. Chúng ta từng thấy kén tằm, kén bướm, vậy có từng thấy một loại kén là kén cá chưa? Nếu chưa thấy thì nó có thật đấy nhé, loài cá phổi có thể ngủ hè đến 5 năm nhờ chiếc kén do những mô kháng khuẩn của mình tạo ra. Kén cá cũng giúp nó sống sót qua sức nóng của ánh nắng Mặt Trời mà không gặp trở ngại gì. Cùng chúng mình xem chiếc kén của cá phổi lợi hại thế nào nha!
Mục Lục
Kén cá phổi giúp bảo vệ nó khỏi hơi nóng Mặt Trời
Chiếc kén tạo từ mô sống đóng vai trò quan trọng bảo vệ cá phổi khỏi hơi nóng Mặt Trời và vi khuẩn trong điều kiện khắc nghiệt.
Một nhóm nhà nghiên cứu đến từ Đại học New Mexico, Đại học California và Đại học Murcia phát hiện chiếc kén tạo bởi cá phổi sống ở lòng hồ khô cạn tại châu Phi cấu tạo từ mô sống kháng khuẩn. Họ công bố kết quả nghiên cứu trên tạp chí Science Advances.
Cá phổi sống ở nhiều nơi tại châu Phi, trong những hồ nước nhỏ thường khô cạn. Khi trời không mưa trong thời gian dài. Khi điều này xảy ra, cá phổi tạo một chiếc kén bao quanh cơ thể bằng chất nhầy. Nhờ đó, nó có thể “ngủ hè” tới 5 năm mà không cần nước. Mục đích của chiếc kén là bảo vệ cá phổi khỏi bị khô trong lúc chờ môi trường ẩm ướt trở lại. Trong nghiên cứu mới, nhóm chuyên gia phát hiện chiếc kén có vai trò đặc biệt hơn họ nghĩ.
Kén là do mô kháng khuẩn tạo thành
Trước đây, giới nghiên cứu cho rằng chiếc kén cá phổi chỉ đơn giản là một loại vỏ bọc. Không có tác dụng gì khác ngoài ngăn chặn hơi ẩm thất thoát dưới ánh nắng gay gắt. Giờ đây, họ nhận thấy chiếc kén là do mô kháng khuẩn tạo thành.
Để tìm hiểu nhiều hơn về cá phổi và chiếc kén. Các nhà nghiên cứu bắt đầu phân tích thành phần của nó vào năm 2018. Họ phát hiện bạch cầu hạt (granulocyte) dịch chuyển. Trong suốt thời gian cá phổi chờ nước quay trở lại. Gần đây, nhóm nghiên cứu xem xét kỹ hơn và nhận thấy chiếc kén chứa đầy bạch cầu hạt. Những bạch cầu hạt này dịch chuyển từ da vào kén một cách chậm rãi và thường xuyên. Chiếc kén không chỉ là dịch nhầy khô. Và còn là một bộ phận sống của cá phổi.
Ảnh chụp cho thấy bạch cầu hạt tạo ra bẫy khiến vi khuẩn bất động. Khi nhóm nghiên cứu loại bỏ bẫy từ một số mẫu vật, cá phổi trở nên dễ tổn thương hơn trước bệnh nhiễm khuẩn da. Và vi khuẩn gây nhiễm trùng máu. Vài dạng nhiễm khuẩn có thể dẫn tới xuất huyết. Nhóm nghiên cứu kết luận ngoài bảo vệ cá phổi khỏi hơi nóng. Chiếc kén còn giúp chúng tránh nhiễm khuẩn.
Cá phổi là cá gì?
Cá phổi là các loài cá thuộc về phân thứ lớp có danh pháp khoa học Dipnoi. Cá phổi được biết đến nhờ các đặc trưng nguyên thủy còn giữ lại được trong Liên lớp Cá xương (Osteichthyes). Bao gồm khả năng hít thở không khí và các cấu trúc nguyên thủy trong lớp Cá vây thùy (Sarcopterygii). Bao gồm sự hiện diện của các vây thùy với bộ xương nội tại khá phát triển.
Ngày nay, các loài cá phổi chỉ còn sống tại một số khu vực ở châu Phi, Nam Mỹ và Australia. Trong khi hình thành loài địa lý có thể cho thấy điều đó là thể hiện của sự phân bổ cổ đại. Bị giới hạn trong siêu lục địa Gondwana của đại Trung Sinh thì các mẫu hóa thạch lại gợi ý rằng các loài cá phổi đã tiến hóa có sự phân bổ rộng khắp trong các khu vực nước ngọt. Và sự phân bổ ngày nay của các loài cá phổi hiện đại phản ánh sự tuyệt chủng. Của nhiều dòng dõi trực hệ diễn ra sau khi có sự tách rời của cả Pangea. Cũng như của các lục địa sau đó là Gondwana và Laurasia. Ghi chép hóa thạch cho thấy cá phổi rất phong phú kể từ kỷ kỷ Tam điệp.